Nu de herfst is ingevallen ‘althans een poging doet’ en het langs de waterkant een stuk rustiger wordt, schrijf ik een aantal artikelen over de karper en zijn gedrag. Hoe gevoelig is een karper nou eigenlijk voor onze geluiden langs de waterkant? en vooral hoe benader je hem.
De volgende situatie komt je vast bekent voor! Zit je net lekker op je stek langs een ondiep cultuur-watertje, komt er iemand met zware stappen aangelopen en begint luidkeels de openingszin: ‘’Bijten ze een beetje’’…. waarna bulderend het gesprek vervolgt wordt op vijftig centimeter van de waterkant.
Sociaal als ik ben maak ik altijd even een praatje, vaak is het nieuwsgierige jeugd of zijn het wat oudere mensen die veel mooie vangstenverhalen te vertellen hebben en je ook nog eens van nuttige informatie over het water kunnen voorzien. Nadeel, de karper is per direct verdwenen van je stek….
Karpers zijn gewoonte dieren
Vaste trekroutes, vaste hotspots, vaste aastijden, vaste winter-hangouts. Alleen voeding en gevoeligheid voor omgevingsgeluiden verschillen heel erg bij de vis, afhankelijk van het soort water, waterdiepte en mogelijke dressuur. Maar waarom is een karper nou zo’n gevoelig beest?…. Een karper bezit een hele serie organen/zintuigen die hem helpen bij het scannen van zijn leefomgeving en het zoeken naar voedsel.
De ogen
Vaak wordt gedacht dat een karper slecht ziet, niets is minder waar! Een karper ziet perfect op korte afstand, hij is dan wel geen afstand kijker zoals een snoek, maar één slimme karper herkend alles onderwater zelf als het water troebel is. Zo herkend hij obstakels waaraan hij zijn zwemroute herleid, hij kan montages zien liggen in helder water en hij speurt naar voedsel in de bodem op zicht. Ook schaduwen en kleur(dus beweging) van overvliegende vogels en mensen kan hij waarnemen van onder het wateroppervlak. Ik heb zelfs karpers tijdens een pikdonkere nacht gevangen op de broodkost met oppervlakte vissen. Ook blinde karpers overleven gemakkelijk door middel van hun overige zintuigen, net als bij de mens.
Tastzin organen
Microscopisch kleine knopvormige zenuwuiteinden in de opperhuid verdeelt over het hele lichaam van de karper. De meesten zijn te vinden aan de randen van de lippen, aan de voorkant van de kop en op de baarddraden. Dan nog even kort iets over de smaakzin, de zenuw papillen voor het proeven zijn over de gehele huid tot en met de staart aanwezig. Voor ons is het bijna onmogelijk voor te stellen dat je met bijvoorbeeld je rug kan proeven.
De zijlijn of laterale lijn
..is een zintuig bij de karper waarmee hij bewegingen en trillingen in het omringende water kan waarnemen. De karper beschikt over dit zeer gevoelige orgaan en kan er mee op afstand ‘voelen’ drukgolven waarnemen en zelfs bepalen of er ongevaarlijke staartbewegingen van witvissen in zijn buurt zijn of dat er gevaar dreigt van een hindernis of bijvoorbeeld trilling van mensen langs de waterkant. Deze zijlijn bestaat bij kale spiegels uit een met slijm gevuld kanaal, dat door kleine openingen met zijn zwemwater in verbinding staat. Bij beschubde karpers zitten er kleine spleetvormige openingen tussen de schubben met minuscule celletjes die zelfs de kleinste drukgolf kunnen registreren.
De neusholtes
De twee holtes bovenop de kop voor de ogen. Deze hebben een directe verbinding met de keelholte en bestaan slechts uit een voor en achter opening. Tijdens het zwemmen stroomt water door de neusholtes en wordt daar door zintuigcellen gecontroleerd. Deze cellen hebben niet alleen tot taak voedsel op te sporen, maar ook tijdig ongewone gebeurtenissen (gevoel) te kunnen waarnemen in het water.
‘’Het oor’’: (orgaan van Weber)
Waarom tussen dubbele aanhalingstekens? Omdat karpers natuurlijk geen echte oren hebben, ze bezitten slechts een aantal botjes die in het evenwichtsorgaan ‘het labyrint’ functioneren om het evenwicht te bewaren en tevens werken als een soort oor. Deze botjes worden door drukgolven in het water geactiveerd en op deze manier kan de karper luchtdrukveranderingen als gevolg van het weer waarnemen, maar ze werken ook als de overdragers van geluiden versterkt als doorgave van de zwemblaas.
Tot slot
Na al deze termen is het overduidelijk geworden, de karper is één grote zwemmende gevoelsbron die overal op reageert. Als visser kan je hier goed op inspelen door je aan te passen aan zijn gedrag. Zoek de stille visplekjes op, vis met slappe lijnen, zorg voor gecamoufleerde kleding, zet je beetmelders zacht of gebruik een reciever en ga niet te dicht langs de waterkant zitten.
Maar bovenal hou je stil langs de waterkant, praat zachter, loop rustig en beweeg zo min mogelijk. Je zal zien dat het meer vangsten gaat opleveren.
Veel visplezier in de herfst!
Alvar Besemer